અર્થશાસ્ત્ર

•  વિદ્યાર્થીમિત્રો શું આપ થિયરીના વિષયોથી લઈને ખૂબ જ ચિંતિત છો?
• શું આપને થિયરીના લાંબા લાંબા પ્રશ્નો પાકા કરવા ખૂબ અઘરા લાગે છે?

આપની ચિંતા અને સમસ્યાઓનો હવે અંત આવી ગયો છે. આપની સમક્ષ અમે એક એવી અદભુત પદ્ધતિ લાવ્યા છીએ જેનું નામ છે: “SHORT GOLDEN METHOD”

• આ પદ્ધતિ મુજબ તમારે એટલું જ પાકું કરવાનું છે જેટલું જરૂરી છે.
• આ પધ્ધતિમાં દરેક પ્રશ્નોના જવાબ ની ભાષાને ખુબ જ સરળ બનાવી દેવામાં આવી છે.
• ઘણીવાર વિદ્યાર્થીઓને એ પ્રશ્ન મૂંઝવતો હોય છે કે લાંબા જવાબોમાં કેટલું પાકુ કરું અને કેટલું ન કરું?. આમ કરવા જતા તેનાથી અગત્ય ના વાક્યો પાકા કરવાના રહી જાય છે. જેમાંથી હેતુલક્ષી પ્રશ્નો પૂછાતા હોય છે.
• આ પદ્ધતિમાં અમે વિભાગ A વિભાગ B તેમજ વિભાગ C ના તમામ પ્રશ્નો ના જવાબો જ્યાં વિસ્તૃત પ્રશ્નોમાં સમાયેલા હોય તેને તમારા માટે ખૂબ જ આકર્ષક રીતે અલગથી તારવેલ છે.
• આપેલા પાઠના  જવાબો માં જ્યાં બ્લૂ રંગનો ઉપયોગ કરવામાં આવેલો છે  તે વિભાગ A તેમજ વિભાગ B માટેની અગત્યની લાઈનો છે.
• જ્યા કેસરી રંગનો ઉપયોગ કરવામાં આવેલો છે તે વિભાગ C ના પ્રશ્નના જવાબો છે.
• તમારી સરળતા માટે દરેક વિસ્તૃત પ્રશ્નના જવાબ ને સહેલાઇથી યાદ રાખવા માટે જ્યાં જરૂરી હોય ત્યાં સૂત્રો પણ આપેલા છે.
• ઘણા પ્રશ્નો ના જવાબ ના અંતે keywords પણ આપેલા છે.
• તફાવત ના પ્રશ્નો માં જુદા જુદા રંગો નો ઉપયોગ કરવામાં આવેલો છે. જે વિભાગ A-B-C ને લાગુ પડતો નથી.

 

“SHORT GOLDEN METHOD” ના ફાયદા

• ખૂબ જ થોડા સમયમાં તમે ઘણું બધું પાકું કરી શકશો.
• તમારો કીમતી સમય બચશે.
• પરીક્ષામાં આની બહારનું લગભગ કંઈ જ નહીં પુછાય.
• તમારા હાથમાં readymade most imp content રહેશે.
• પરીક્ષા વખતે ફાસ્ટ રીવીઝન કરવામાં તમને ખૂબ જ ઉપયોગી સાબિત થશે.
• તમે આ પદ્ધતિથી નિશ્ચિત ઝળહળતું પરિણામ પ્રાપ્ત કરી શકશો એમાં શંકાને કોઇ સ્થાન નથી.
• જુદા જુદા રંગો, સૂત્ર ,તેમજ keywords ના ઉપયોગથી તમે ગમે તેવા પ્રશ્નો ના જવાબ ખૂબ જ ઝડપથી પાકા કરી શકશો.
• આ પદ્ધતિથી એકવાર ફક્ત એક પાઠ તૈયાર કરી જુઓ અને પછી જુઓ ચમત્કાર!!!!

         

  પાઠ -૧ અર્થશાસ્ત્રમાં આલેખ

અર્થશાસ્ત્ર માં રાજ્ય બેન્કો અને આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓએ આપેલી માહિતી અને આંકડાઓનું ખાસ વિશ્લેષણ થતું હોય છે આવા વિસ્તરણ માટે ખાસ કરીને બે પ્રકારના ચિત્રો દોરવામાં આવે છે જેમને આકૃતિ અને આલેખ ના નામે ઓળખવામાં આવે છે.

(૧) આકૃતિ: સામાન્ય રીતે અવલોકિત માહિતી નું ચિત્ર દ્વારા પ્રતિનિધિત્વ એટલે આકૃતિ.

માહિતી ની આવૃત્તિ અસતત હોય ત્યારે આકૃતિ નો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.

બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો આકૃતિ સ્વયં સ્પષ્ટ માહિતી માટે દોરવામાં આવે છે.

સામાન્ય જનને સમજાવવા માટે આંકડાશાસ્ત્રનું ઊંડું જ્ઞાન જરૂરી નથી હોતું. આકૃતિઓ નો ઉપયોગ વિજ્ઞાપન કંપનીઓ આકર્ષણ ઊભું કરવા, રાજ્ય માહિતી આપવા માટે, તેમજ સામાજિક સંસ્થાઓ જાગૃતતા ફેલાવવા માટે કરે છે.

(૨) આલેખ: સ્વયં સ્પષ્ટ ન હોય તેવી અવલોકિત માહિતી નું ચિત્ર દ્વારા પ્રતિનિધિત્વ એટલે આલેખ.

જ્યારે માહિતીને સતત આવૃત્તિમાં દર્શાવવી  હોય ત્યારે આલેખ દોરવામાં આવે છે.

આલેખ દોરવા માટે અને સમજવા માટે આંકડા શાસ્ત્ર નું જ્ઞાન જરૂરી બને છે.

ચોક્કસ સ્કેલમાપ વિના આલેખ દોરવો અશક્ય બને છે.

સામાન્ય પ્રજાને માહિતી આપવા માટે આલેખનો ઉપયોગ થતો નથી.

અર્થશાસ્ત્રમાં આકૃતિઓ તથા આલેખો નુ મહત્વ:most imp topic section D

• સામાન્ય રીતે અઘરો અને અટપટો લાગતો અર્થશાસ્ત્રનો અભ્યાસ આકૃતિ દ્વારા સરળ બને છે અને  આલેખ દ્વારા વધુ સ્પષ્ટ બને છે.
• અર્થશાસ્ત્રમાં આવતા કેટલાક પરિબળો ના જુદા જુદા વર્ષોના વલણો સહેલાઈથી એક જ આકૃતિ અથવા આલેખમાં જોઈ શકાય છે.
• અર્થતંત્રના વિવિધ ક્ષેત્રોમાં થતા ફેરફારો પણ સહેલાઈથી સમજી શકાય છે.
• અર્થતંત્રના કેટલાંક પરિબળો માટેની વર્ગો, પ્રદેશો, ક્ષેત્રો તેમજ સમયગાળા વચ્ચેની સરખામણી સહેલાઇથી કરી શકાય છે.
• અર્થશાસ્ત્રની કેટલીક અઘરી બાબતો સમજવા કે સમજાવવા પાછળ લખનાર અને વાંચનાર નો સમય તથા શક્તિ બચે છે.
• અર્થશાસ્ત્રના કેટલાક અઘરા સિદ્ધાંતો આકૃતિ અને આલેખ ની મદદથી સમજવામાં સરળ બને છે. સમગ્ર લક્ષી પરિબળોમાં થતાં વલણો  સામયિક શ્રેણીની મદદથી દોરાયેલા આલેખ દ્વારા સ્પષ્ટ થાય છે. ખેતી ક્ષેત્રમાં આવતા ટૂંકા અને લાંબા ગાળાના આકસ્મિક પરિવર્તનો કે કોઈ ઉદ્યોગમાં થતા નિયમિત પરિવર્તનો તથા વલણો સામયિક શ્રેણી વડે શોધાય છે ,અને લાંબા તથા ટૂંકા ગાળાના પરિવર્તનોના વલણો  આલેખ દ્વારા જોવા મળે છે.

Keywords: અઘરો અને અટપટો, જુદાજુદા વર્ષોના વલણો, વિવિધ ક્ષેત્ર ના ફેરફારો, સમયગાળા વચ્ચેની સરખામણી, સમય તથા શક્તિ ની બચત, અઘરા સિદ્ધાંતો તથા લાંબા ટૂંકા ગાળાના પરિવર્તનો.

આકૃતિ અને આલેખ દોરતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાની બાબતો: section D

(૧) આકૃતિ અને આલેખ ના પ્રકાર ની પસંદગી અને રજૂઆત: કોઈપણ ચિત્રને વધુ આકર્ષક અને અસરકારક બનાવવા માટે તેના પ્રકારની પસંદગી અને રજૂઆત મહત્વની બને છે.

(૨) સ્પષ્ટતા:ચિત્રની રજૂઆત સ્પષ્ટ અને સ્વચ્છ હોવી જોઇએ વિવિધ વિભાગ નો અલગ રંગ કે શેડ દ્વારા દર્શાવવા જોઈએ.

(૩) ચોક્કસ સ્કેલમાપ: આંકડાના આધારે આકૃતિ કે આલેખનું સ્કેલમાપ લેવું જોઈએ જેથી તે ચિત્ર યોગ્ય કદનું બને.

(૪) આકૃતિ કે આલેખની બંને ધરી પર ની વિગતો સ્પષ્ટ દર્શાવી: આકૃતિ હોય કે આલેખ તેની બંને ધરી પર ની વિગતો સ્પષ્ટ રીતે દર્શાવી જરૂરી બને છે.

(૫) આંકડાકીય માહિતી નો સ્ત્રોત: આકૃતિ કે આલેખ જે આંકડાકીય માહિતી માટે રજુ કરાયા હોય તે માહિતી તથા તેનો સ્ત્રોત દર્શાવવાથી આકૃતિ કે આલેખની વિશ્વસનીયતા વધે છે અને તે ચિત્ર અધિકૃત બને છે.

(૬) આંકડાકીય માહિતી ગણવાની રીત દર્શાવવી: જ્યારે માહિતી સ્વયંસ્પષ્ટ ન હોય ત્યારે આંકડાશાસ્ત્રના સાધન ની ખુબ ટુંકી વિગત દર્શાવી જરૂરી હોય છે.

આકૃતિ ના પ્રકારો: આકૃતિના સામાન્ય રીતે વપરાતા છ પ્રકારો છે.

સામાન્ય રીતે રેખા-આકૃતિ  બે ચલ વચ્ચેના સંબંધની રેખા અને તેનો ઢાળ દર્શાવે છે દા.ત. માંગ રેખા, પુરવઠા રેખા વગેરે.

આ પ્રકારની આકૃતિ માં સ્વતંત્ર ચલ x ધરી ઉપર અને પરતંત્ર ચલ y ધરી પર દર્શાવાય છે.

સ્તંભ આકૃતિ અને તેના પ્રકારો:

• આવી આકૃતિ ઉભા કે આડા સ્તંભો દોરીને દર્શાવાય છે.
• દરેક વિભાગ કે સમય માટે એક જુદો સ્તંભ  દોરવામાં આવે છે તે સ્તંભ ની ઊંચાઈ (લંબાઈ) તે વિભાગ/ સમય માટે ચલ નુ મૂલ્ય દર્શાવે છે. સ્તંભ ની પહોળાઈ કોઈ મૂલ્ય દર્શાવતી નથી.

સ્તંભ આકૃતિ સામાન્ય રીતે ત્રણ પ્રકારની જોવા મળે છે:

(૧) સાદી સ્તંભ આકૃતિ (૨) પાસપાસે ની સ્તંભ આકૃતિ (૩) વિભાજિત સ્તંભ આકૃતિ.

સાદી સ્તંભ આકૃતિ:આ સ્તંભ આકૃતિ કોઈ એક આધાર જેમકે પ્રદેશો સમયગાળો વગેરે ઉપર કોઇ ચલ નુ મુલ્ય દર્શાવે છે. એક જ પ્રકારની માહિતી માટે સાદી સ્તંભ આકૃતિ અનુકૂળ છે.

પાસપાસે ની સ્તંભ આકૃતિ: સાદી સ્તંભ આકૃતિ અને પાસપાસેની સ્તંભ આકૃતિ સમાન માહિતી માટે દોરવામાં આવે છે.ખાસ કરીને સંબંધિત માહિતી માટે પાસપાસે ની સ્તંભ આકૃતિ અનુકૂળ છે.

વિભાજિત સ્તંભ આકૃતિ: જ્યારે ચલ વિશેની કુલ માહિતી અને તેના પેટા વિભાગો ની માહિતી આપી હોય ત્યારે વિભાજિત સ્તંભ આકૃતિ દોરવામાં આવે છે.

સ્તંભ આકૃતિ દોરતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાની બાબતો: section D

(૧) દરેક સ્તંભની પહોળાઈ સરખી હોય છે કારણકે સ્તંભની પહોળાઈ કોઈ મૂલ્ય દર્શાવતી નથી.

(૨) દરેક સ્તંભની લંબાઈ કે ઊંચાઈ તે સ્તંભ માટેના ચલના મૂલ્ય ને અનુરૂપ હોવી જોઈએ.

(૩) દરેક સ્તંભની વચ્ચેનો ગાળો આકૃતિમાં સરખો હોવો જોઈએ અને તે જ ગાળો ઉગમબિંદુ અને પ્રથમ સ્તંભ વચ્ચે જાળવવો જોઈએ.

(૪) દરેક સ્તંભ x  ધરી પર સામાન્ય રીતે દોરવામાં આવે છે જેના પર દર્શાવાતા પરિબળને આધાર કહેવાય છે.

(૫) દરેક ઉભો સ્તંભ માહિતીના ક્રમમા દોરવામાં આવે છે. આમ, પ્રથમ માહિતી માટે નો સ્તંભ ઉગમબિંદુ થી પહેલો દોરવામાં આવે છે.

વૃતાંશ આકૃતિ: વૃત્તાંશ એટલે વર્તુળનો અંશ. વૃતાંશ શોધવાનું સૂત્ર

પેટા મૂલ્ય/કુલ મૂલ્ય×360 છે. વર્તુળનું ક્ષેત્રફળ 360° હોય છે.

કુલ માહિતીના પેટાવિભાગો ને વર્તુળના અંશના પ્રમાણમાં જ્યારે દોરવામાં આવે ત્યારે તેવી આકૃતિને વૃતાંશ આકૃતિ કહેવાય છે.

આલેખ ના પ્રકારો: આંકડાશાસ્ત્ર મુજબ આલેખ ના ત્રણ પ્રકારો હોય છે:

(૧) સામયિક શ્રેણીના વલણો  દર્શાવતા આલેખ: સમયને આધાર લઈને જ્યારે આવા વલણો ના આલેખો દોરવામાં આવે તો તે સામાયિક શ્રેણીના આલેખ તરીકે ઓળખાય છે.

(૨) સતત આવૃત્તિ વિતરણ ધરાવતી માહિતી માટે ના આ લેખો.

(૩) લઘુગુણક આધારીત આલેખ.

અર્થશાસ્ત્ર ના અભ્યાસ માં ટેકનોલોજી નો ઉપયોગ:

• અર્થશાસ્ત્ર જીવન જીવવાની કળા અને વિજ્ઞાન અંગેનું શાસ્ત્ર છે.
• સામાન્ય પ્રજાએ તથા નિષ્ણાતોએ પોતાની જાતને હંમેશા નવા નવા પરિવર્તનોથી માહિતગાર રાખવા પડે છે અને તે માટે માનવીને ટેકનોલોજી ખુબ મદદરૂપ સાબિત થાય છે.

અર્થશાસ્ત્ર ના અભ્યાસમાં સામાન્યરીતે વપરાતી ત્રણ ટેકનોલોજી છે.

કોમ્પ્યુટર ટેકનોલોજી: આપણા અભ્યાસમાં આપણે કોમ્પ્યુટર નો ઉપયોગ વિવિધ રીતે કરી શકીએ તેમ છીએ. કોમ્પ્યુટરના બધા કાર્યો ટેબ્લેટ કે મોબાઈલ દ્વારા થઈ શકે છે.

પ્રેઝન્ટેશન બનાવવા -તૈયાર કરવા માટે: અર્થશાસ્ત્રના સિદ્ધાંતો કે અટપટી આંકડાકીય માહિતી ને પાવરપોઈન્ટ પ્રેઝન્ટેશન દ્વારા ખૂબ જ સરળતાથી સમજાવી શકાય છે.

એકસેલ વર્કશીટ: અર્થશાસ્ત્ર માં મોટાપ્રમાણમાં આંકડાકીય માહિતી નો ઉપયોગ થાય છે. આ આંકડાકીય માહિતી ને એક્સેલ સીટ માં સચોટ માપ પ્રમાણે દોરી શકાય છે.આવી માહિતી કોમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામ ની એક્સેલ સીટ માં મૂકીને તેના સરવાળા, સરેરાશ, સહ સબંધ વિશેના આંક કે મૂલ્યો મિનિટોમાં મેળવી શકીએ.

આકૃતિ અને આલેખ દોરવા માટે ના પ્રોગ્રામો: કમ્પ્યુટર ટેકનોલોજી માં અનેક પ્રોગ્રામો છે જેમના વડે અર્થશાસ્ત્રની વિવિધ આકૃતિ કે આલેખો દોરી શકાય. દા.ત. word,Excel sheet.

અભ્યાસ સામગ્રી સાચવવા માટે: અર્થશાસ્ત્ર ના અભ્યાસ માટે

અસંખ્ય શૈક્ષણિક સાધન સામગ્રીની જરૂર પડે છે.આ સામગ્રીને કોમ્પ્યુટરમાં સાચવી શકીએ ઉપરાંત હાર્ડ ડિસ્ક એ પેન ડ્રાઈવ માં તેને સાથે રાખીને પણ ગમે ત્યાં લઈ જઈ શકાય ઈ-મેલમાં સાચવીને દુનિયાના કોઈપણ ખૂણે બેસીને તેને વાંચી શકીએ. આજના સમયમાં Drop Box, Google Drive, Digi- Locker પણ ઉપલબ્ધ છે.

ઇન્ટરનેટ ટેકનોલોજી: section D

આ ટેકનોલોજી સૌથી વધુ ઉપયોગી ટેકનોલોજી છે.

ટ્યુ ટો રિયલ: કેટલીક વેબસાઇટ પર આપણા વિષયના પાવર પોઇન્ટ પ્રેઝન્ટેશન વાંચવાલાયક સામગ્રી વગેરે open access link માં મૂકવામાં આવે છે.

ત્વરિત શિક્ષણ કે જાણકારી: કેટલીક સંસ્થાઓ નિષ્ણાતોના ભાષણો, ભાષણોના વિડીયો વગેરે open access link પર મૂકે છે. ઘણી વખત આવી વેબસાઈટ દ્વારા આપણને વર્ગખંડ જેવું ભણવાનું કોમ્પ્યુટર પર મળે છે.

વાંચવાલાયક સામગ્રી: અસંખ્ય પુસ્તકો ઇન્ટરનેટ પર વિના મૂલ્યે વાંચવા મળે છે ઉપરાંત જે તે વિષયના નિષ્ણાતો ના લેખો ,જર્નલો વગેરે પણ વાંચવા મળે છે. દા.ત. ebooks

વિવિધ માહિતી મેળવવા: ઇન્ટરનેટ પર સર્ચ કરીને અર્થશાસ્ત્રમાં ડિગ્રી આપતી કોલેજો તથા યુનિવર્સિટી ની માહિતી મેળવી શકાય છે.

અન્ય માહિતી મેળવવા: સર્ચ કરીને રેફરન્સ બુક્સ, અર્થશાસ્ત્રીઓએ  આપેલી વ્યાખ્યાઓ તેમના quotes વગેરે પણ મેળવી શકાય છે.

આંકડાકીય માહિતી: અર્થશાસ્ત્ર માં અનેક પ્રકારની ગુણ માહિતીનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. બેન્કિંગ ની માહિતી માટે આરબીઆઇ ની વેબસાઈટ, આયાત નિકાસ ની જાણકારી માટે વેપાર મંત્રાલયની વેબસાઇટ,ભારતના અંદાજપત્ર ની માહિતી માટે નાણા મંત્રાલયની વેબસાઇટ ખૂબ જ ઉપયોગી છે.

કમ્પ્યુટર  તેમજ ઇન્ટરનેટ ના ઉપયોગના ભય સ્થાનો:

section D

કમ્પ્યુટરના ઉપયોગના ભયસ્થાનો

1. કમ્પ્યુટર એક યંત્ર કે સાધન છે અને તે અભ્યાસ સામગ્રી નથી.
2. તે અભ્યાસની પ્રક્રિયા સરળ કરવામાં મદદ કરે છે.
3. તેનો ઉપયોગ જ્ઞાન કે અભ્યાસની અવેજીમાં થઈ શકે નહીં.
4. ઉપરાંત આપણને કમ્પ્યુટર ના પ્રોગ્રામ અંગેની જાણકારી ના હોય તો આપણે ખોટી આકૃતિ કે આ લેખ ખોટી સરેરાશ વગેરે મેળવીને મુશ્કેલીમાં મુકાઈ એ છીએ.
5. ઘણી વખત કોમ્પ્યુટરમાં મટીરીયલ ખોટી જગ્યાએ સેવ કરેલ હોય તો તેમાંથી ડિલીટ પણ થઈ શકે છે.

ઈન્ટરનેટ વાપરવા સામે ના ભયસ્થાનો:

1. કમ્પ્યુટરની જેમ જ ઇન્ટરનેટ પણ એક અભ્યાસ માટેનું સાધન છે.
2. તે શિક્ષક કે આપણી પોતાની વિચારશક્તિ અને તર્કશક્તિ નું સ્થાન લઈ શકે નહીં.
3. ઇન્ટરનેટ પર અનેક પ્રકારની ખોટી અપ્રસ્તુત, ભ્રામક, નકલ કરેલ માહિતી ઉપલબ્ધ હોય છે.
4. વાચકે તથા વિદ્યાર્થીઓએ આવી માહિતીઓ થી દૂર રહેવું જોઈએ. ઉપરાંત સાચી અને ખોટી માહિતી અલગ પાડવાનો તર્ક વાપરવો પડે.
5. કોઈ પણ માહિતી વિશ્વસનીય વેબસાઈટ પરથી લેવી જોઈએ  નહીં તો ગેરમાર્ગે દોરવાઈ જવાય.

ડેટા CD પર નોંધ:Most Imp

1. અર્થતંત્રની વિવિધ આંકડાકીય માહિતી નો સંગ્રહ કરીને તૈયાર કરવામાં આવતી કમ્પ્યુટર ડિસ્ક ને ડેટા CD  કહે છે.
2. પ્રયોગશાળાઓ, સંશોધન કેન્દ્રો,સરકારી સંસ્થાઓ વગેરે સમગ્ર અર્થતંત્રની માહિતી મેળવીને અહેવાલ તૈયાર કરે છે ત્યારબાદ આ સંસ્થાઓ આર્થિક માહિતી અંગેની અધિકૃત આંકડાઓ ની CD બજારમાં વેચવા માટે મૂકે છે.
3. જેને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, સંશોધન સંસ્થાઓ વગેરે ખરીદે છે અને તેનો ઉપયોગ અભ્યાસ તેમજ સંશોધન માટે કરે છે.
4. ભારતમાં રાષ્ટ્રીય આવકની ગણતરીની CD,વસ્તી ગણતરીના આંકડા ની CD, ઉદ્યોગોના સર્વે ની CD તેમજ N.S.S.O ની   CD ઉપલબ્ધ છે.

કેટલીક સંસ્થાઓ જેવી કે CMIE- CENTRE FOR MONITORING INDIAN ECONOMY વગેરે પણ આંકડાકીય માહિતી ની સીડી વેચે છે.

click here: For B.A lesson-1

વાણિજ્ય વ્યવસ્થા-1. સંચાલનનું સ્વરૂપ અને મહત્વ

click here for S.P part-2 lesson-1

secretarial practice- part-2 પાઠ ૧- શેર બહાર પાડવા 

મિત્રો આ મુજબ દરેક પાઠ આપ તૈયાર કરશો તો તમારું result અકલ્પનિય આવશે જ.

દરેક પાઠ જો આપને જોઈતો હોય તો નીચે આપેલ બોક્સમાં તમારું નામ, email,અને contact

no. મોકલી આપો.